پژوهش و نوآوري

موضوع:

تربیت عقلی    در قرآن

استاد راهنما:

سرکار خانم ملاولی

محقق:

فاطمه سلیمی فر

زینب صائم

پریسامیمنت آبادی

پاییز 96

چکیده:

انسان موجودی است که می تواند از نیروی تفکر برخوردارباشد و به همین دلیل بر سایر موجودات برتری دارد. به طوری که سایر ابعاد وجودی وی از جمله جنبه های  عاطفی و اجتماعی او در حد وسیعی تحت سیطره جنبه عقلانی قرار دارد. در اندیشه اسلامی نیز به پرورش جنبه های عقلانی در ساماندهی به نظام فکری یا ایدولوژی انسان اهمیت زیادی داده شده است. به گونه ای که برخی اعتقاد دارند که از ویژگیهای اصلی تربیت اسلامی تکیه بر عقل و تاکید بر جنبه عقلانی است، با این وجود بعد عقلانی که به عنوان یک استعداد در وجود آدمی نهاده شده است به خودی خود شکوفا نمی گردد بلکه برای پیمودن منزل سعادت و راه تکامل نیاز به هدایت و تربیت دارد و اینجاست که تربیت عقلانی به معنی ایجاد شرایط مناسب برای پرورش قوه تفکر انسان ضرورت پیدا می کند چرا که شرط توفیق تربیت در سایر جنبه ها مانند بعد عاطفی ، اخلاقی و اجتماعی انسان ،معطوف به تربیت عقلانی است و برای تربیت بعد الهی و معنوی انسان نیز باید به تربیت عقلانی وی همت گماشت.

کلید واژه ها: تربیت، عقل ، تربیت عقلانی

فهرست مطالب

مقدمه: 1

فصل اول: کلیات

بیان مسئله: 3

پیشینه تحقیق: 3

اهمیت و ضرورت تحقیق: 5

اهداف تحقیق: 6

سوال اصلی: 6

سوال فرعی: 6

پیش فرضهای تحقیق: 6

فرضیه تحقیق: 7

روش تحقیق: 7

مفاهیم و متغیر ها: 7

فصل دوم: مفهوم شناسی

الف:معنای لغوی تربیت: 9

ب:معنای اصطلاحی تربیت: 9

الف:معنای لغوی عقل: 10

ب:معنای اصطلاحی عقل: 11

فصل سوم: آیات تعقل

تعقّل در معبود حقیقی: 13

تعقّل در آفریده هاي آسمانی و زمین: 14

درخواست برهان در برابر حرف‌های بیهوده : 15

مقایسه انسان‌ها با توجه به افکار و اعمالشان: 15

سخن فرارکنندگان از تعقل: 16

جایگاه عقل در اسلام: 17

فصل چهارم: عوامل رشد عقل و فکر

تقوا: 20

علم: 20

تواضع: 22

نماز، تجلی تمرکز: 22

تعقّل و تفکّر در جهان هستی و اقوام و ملل گذشته: 23

وجود میدان تعقّل و تفکّر: 25

فصل پنجم : موانع رشد عقل

هواى نفس: 28

بردگى فکرى: 28

تکیه بر ظن و شک: 29

رفاه زدگى: 30

بیکارى و کارزدگى: 30

موانع و عوامل بازدارندة رشد عقل در کلام امام علی (علیه السلام): 31

1-شهوت: 31

2-غضب: 31

3 غفلت و بتوجهی: 32

4-عجب و خود بینی: 32

نتیجه گیری: 33

منابع و مأخذ: 34

عنوان

                                    تربیت خانوادگی در قرآن

استاد راهنما :

سرکار خانم دکتر صغری ملاولی

استاد داور:

سرکار خانم دکتر صغری ملاولی

پژوهشگر :

فاطمه شیخ جعفری

فاطمه حیدری

طاهره حیدری

چکیده:

خانواده ، نهادی است که با وجود تحولات اساسی جامعه، در اهداف و کارکردهای خود ثابت مانده و هنوز در همه جوامع اهمیت اساسی دارد. خانواده، مناسب‏ترین نظام برای تأمین نیازهای روحی و معنوی بشر است و بهترین بستر را برای تأمین امنیت و آرامش روانی اعضا، پرورش نسل جدید، اجتماعی کردن فرزندان و برآورده ساختن نیازهای عاطفی افراد فراهم می‏آورد. در عصر حاضر، با اثرپذیری از تحولات اجتماعی، صنعتی و علمی، در بیشتر جوامع از جمله ایران، مشکلات متعددی برای خانواده پدید آمده است. اختلاف‏ های خانوادگی، طلاق، فرزندان بی‏سرپرست و بزه‏کاری نوجوانان و جوانان، نشان دهنده مشکلات اساسی در خانواده‏ها ی ماست. در این تحقیق، به وظایف تربیتی والدین در این کانون پر از مهر و نیز عوامل و موانع تربیت صحیح در قرآن می‏پردازیم.

کلید واژه:

تربیت/ خانواده/ تربیت خانوادگی / فرزند/ قرآن کریم
 

فهرست مطالب

مقدمه: 1

فصلاول: 1کلیات… 2

1-1- تعریفوتبینموضوع. 3

1-2- اهمیتوضرورتتحقیق.. 4

1-3- اهدافوفوایدتحقیق.. 4

1-4- پیشینه. 5

1-5- سؤالاتتحقیق.. 6

1-6- فرضیاتتحقیق.. 6

1-7-روشتحقیق.. 6

2- مفهوم شناسی.. 7

2-1- معنایلغویواصطلاحیتربیت… 7

2-1-1- اصول و اهداف تربیت… 7

2-2- معنای خانواده 8

فصلدوم. 9

2-1- خانواده از منظر قرآن.. 10

2-2- وظایف تربیتی والدین.. 13

2-2-1- انتخاب نام نیکو برای فرزند. 13

2-2-2- فراهم کردن زمینه تحصیل فرزندان.. 14

2-2-3- فراهم ساختن محیط مناسب تربیتی.. 14

2-2-4- دوستی با فرزندان.. 15

2-2-5-ازدواج به موقع.. 16

فصل سوم. 18

3-1- عوامل مؤثر در تربیت خانوادگی از نظر قرآن.. 19

3-1-1- عامل درونی.. 19

3-1-1-1-وراثت… 19

3-1-2- عامل بیرونی.. 20

3-1-2-1- پیش از تولد. 20

3-1-2-2- بعد از تولد. 23

3-1-2-2-1- محیط… 23

تربیت در قرآن.. 26

فصل چهارم. 29

4-1- موانع تربیت صحیح در خانواده از منظر قرآن.. 30

نتیجهگیری.. 42

منابع مأخذ. 43

شورای عالی حوزه علمیه قم

مرکز مدیریت حوزه­های علمیه خواهران

معاونت پژوهش

عنوان:

مراحل تربیت درحیات انسان

استاد:

سرکار خانم ملاولی

نگارنده:

اکرم حیدری

فاطمه صائم

مینارستمی

زمستان 1396

فهرست مطالب

چکیده 1

مقدمه. 2

فصـل اول. 3

کلیـات تحقیـق.. 3

بیان مسئله. 4

پیشینه تحقیق.. 4

اهداف و فواید. 4

اهمیت و ضرورت تحقیق.. 4

طرح سوالات تحقیق.. 5

روش تحقیق.. 5

فصل دوم. 6

تعلیم کودک چگونه باید باشد؟. 6

تعلیم کودک چگونه باید باشد. 7

آگاهی و رشد فکری چگونه باید باشد؟. 7

درباره انعقاد نطفه. 8

مراقبت ها هنگام بارداری.. 8

تأثیر شیر مادر. 8

مراحل تربیت اخلاق از نظر قرآن کریم. 9

اهمیت و ضرورت تربیت فرزند. 10

چه کسی مسئول تربیت کودکان است ؟. 13

فصل سوم. 14

تعلیم و تربیت دارای مراحل است… 15

دوره نوزادی (از تولد تا دو ماهگی) 19

دوران طفولیت (از ۲ ماهگی تا ۲ سالگی) 20

دوره خردسالی: ( از ۲ تا ۶ سالگی) 21

دوره کودکی (از ۶ تا ۱۲ سالگی) 24

نتیجهگیری.. 27

منابع و مآخذ. 28

چکیده
 

انسان با وجود داشتن استعداد ذاتی برای یادگیری به زمینه مناسب و وجود عوامل اقتصادی برای یادگیری راه و روش زندگی نیازمند است بی تردید یادگیری اخلاق و ادب و آداب و رسوم اجتماعی داد و ستد نحوه ارتباطات و در محیط زندگی اتفاق می‌افتد از نظر بوعلی سینا خانه و مکتب مدرسه به عوامل مهم محیطی در جهت تعلیم و تربیت و آموزش راه و رسم زندگی به کودک می باشند ابوعلی سینا مدت عمر آدمی را به چهار مرحله تقسیم می‌کنند و می‌گویند یک نمونه از زمان رشد تا نزدیک سه سالگی ۲۳ از جوانی تا ۴۰ سالگی سه ورودی ۹۰ ایران تا ۶۰ سالگی ۴۰ ورودی پیری از ناتوانی تا پایان زندگی ابوعلی سینا نمودار به ۵ مرحله تقسیم می‌کنند یک سن طفولیت در خردسالی به کودک چهار سنین نوجوانی ۵۳ جوانی که این تقسیم بندی ابن سینا با روانشناسان امروز تقسیم بندی کرده اند مطابقت دارد

کلید واژه:تربیت ،حیات ،انسان

چکیده
فعاليت­هاي تربيتي از جمله فعاليت­هاي اساسي است كه در حيات فردي و جمعي انسان، تاثيري انكارناپذير دارد. اين فعاليت­ها براي تحقق اهداف مورد نظر، تابع اصل يا اصولي است. مشخص‏كردن اصول تربيت از جمله اقدامات اساسي است كه بايد قبل از هر كاري انجام پذيرد. در اين نوشته پس از بررسي بخشي از تعاريف و بحث­هاي ارائه شده توسط صاحب­نظران تربيت و كتاب­هاي موجود درباره تربيت اسلامي، اصول تربيتي به عنوان “ريشه و بنيانهايي تعريف شده كه در جريان تربيت لازم‏الاتباع بوده است و بسان دستورالعملي كلي، تمامي جريان تربيت را تحت سيطره و نفوذ خويش دارد” به‏گونه‏اي كه در صورت تخطي از آنها، رسيدن جريان تربيت به هدف نهايي خودش دستخوش مخاطره مي‏شود. پس از ارائه تعريف اصل تربيتي به بررسي منابع اصل تربيتي پرداخته، و ضمن بررسي ديدگاه‏هاي گوناگون درباره وضعي يا كشفي بودن اصول تربيت، اين نتيجه حاصل شده است كه اصول تربيت اسلامي از جهتي حالت وضعي و از جهتي ديگر حالت كشفي دارد؛ به عبارت ديگر اصول تربيت به لحاظ اينكه در قرآن، متون مذهبي و ساير منابع وجود دارد، موضوعه و به لحاظ اينكه در متون مذهبي بايد به اكتشاف و استخراج آنها پرداخت، مكشوفه است. در بخش بعدي نوشته، پس از طبقه­بندي اصول تربيت به دو دسته عام و كاربردي، در نهايت چند اصل عام تربيتي معرفي شده و به اختصار مورد بحث قرار گرفته كه عبارت است از: اصل كرامت، اصل مسئوليت، اصل عقل، اصل عدل،اصل كمال‏جويي و اصل وسع.

واژه­های کلیدی: فعالیت تربیتی، اصول تربیتی، قرآن، اسلام.

فهرست مطالب

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

مقدمه. 1

بیان مساله. 3

اهمیت و ضرورت.. 4

فرضیات.. 5

فرضیه اصلی.. 5

فرضیات فرعی.. 5

سوالات.. 5

سوال اصلی.. 5

سوالات فرعی.. 5

مبحث اول: اصول تربيت از ديدگاه اسلام. 7

گفتار اول: ارتباط اصول با ديگر عناصر نظام تربيتي.. 7

گفتار دوم: منابع اكتشاف اصول تربيت اسلامي.. 8

گفتار سوم: اصول تربيت.. 9

مبحث اول: تربیت پذیری انسان. 16

گفتار اول: بعثت، و پرورش انسان. 18

گفتار دوم: معنی شناسی تربیت.. 19

گفتار سوم: واقعیت ملکات اخلاقی.. 20

مبحث دوم: اهداف و مبانی تربیت.. 21

گفتار اول: انسان و حس کرامت.. 22

گفتار دوم: حسّ حقیقت جویی.. 24

گفتار سوم: وجدان عمومی.. 25

مبحث اول: جوان‌گرايي.. 29

مبحث دوم: گزيده‌محوري.. 44

مبحث اول: عمل و نيّت.. 50

گفتار اول: عمل و آزمايش… 50

گفتار دوم: اخلاق‏مداري.. 50

گفتار سوم:  سعي‏محوري.. 51

گفتار چهارم: صبر و استقامت.. 52

گفتار پنجم: اعتدال‏گرايي.. 52

چکیده :

از نگاه علم و دین، کودک جز در حالت های غیر طبیعی و استثنایی، فعالیت و رفتار جنسی بالفعل ندارد. با این حال، اسلام برای پیشگیری از پیدایش رفتار نابهنگام جنسی در کودکان و نیز درمان این رفتار در آنان، پیش بینی هایی کرده است. تمهیدات اسلام برای تعدیل غریزه جنسی و رفتار درست جنسی، به هیچ روی با دیگر جنبه های رشد در کودک ناسازگار نیست و حتی عامل تسهیل رشد کودک نیز می باشد.

بسیار تأسف بار است که پدران و مادران و مربیان مسلمان، مقوله بسیار با اهمیت تربیت جنسی را فرو نهند، حال آنکه اسلام، تربیت جنسی را برای ساماندهی رشد رفتار جنسی در کودکان، لازم شمرده است. البته از نظر اسلام تربیت جنسی، باید به وسیله والدین به کودکان آموزش داده شود و پدران و مادران نیز خود اصول و قواعد رفتار درست جنسی را بشناسند و رعایت کنند.

مربیان مسلمان باید به ضرورت و اهمیت ماهیت رفتار جنسی، بمثابه جزیی اساسی از برنامه عمومی تربیت اسلامی پی ببرند. تربیت پژوهان مسلمان هم باید بکوشند تا هنجارها و اصول رفتار جنسی از دیدگاه اسلام را تبیین نمایند.

            واژگان کلیدی:

-         تربیت : به معنی پروراندن ، پروردن و آموختن ، روش رفتاری و گفتاری دادن به غیر به طوری که این روش ، ملکه ذهن او شود.

-         جنس : صنف ، دسته ، کالا ، در منطق هر آنچه که انواع زیادی دارد مانند حیوان ، که شامل انسان و دیگر جانوران می شود.

-         عوامل : جمع عامل ، عامله ، گاوهای کاری و شتر بازی و در اصطلاح نحو کلماتی که سبب وجود اجرای معین در ملکه ی دیگر شدند[1].

عامل کسی است که با دست کار کند. کسی که متصدی کارهای دیگر شود. ضابط ، مأمور دولت دیوانی ، والی حاکم ، عمال[2].

-         درمان : چاره ، درمان ، دوا ، شفا ، علاج ، مدارا ،معالجه

-         هنجار : رفتار ، روال ، سبک ، شیوه ،سیاق ، ضابطه ، قاعده ، قانون ، معیار ، راه ، طریق

-         راهکار : ملکه ای ترکیبی است از راه + کار و این واژه به مفهوم راه حل ، پساخ ، جواب ، شیوه نامه و روش حل مسائل است .

پژوهشگر : ثریا رستمی